Aπό-πολιτικοποίηση – De-politicization

Η σύγχρονη κοινωνία βιώνει κρίση η οποία δεν είναι μόνο οικονομική αλλά και κρίση πνευματική, θεσμική, αξιακής συνοχής, αντιπροσώπευσης, πολιτικής συμμετοχής και η κοινωνία διακατέχεται από έντονη συνθετότητα  και περιπλοκότητα των θεσμών από πολλούς δρώντες που παρεμβαίνουν στη δημόσια διοίκηση οι οποίοι μεταλλάσσουν τη δημόσια σφαίρα. Ουσιαστικό είναι να παρατηρήσουμε τους μηχανισμούς της δράσης του κράτους, την ανάλυση των δημόσιων πολιτικών, την ανάλυση της δημόσιας δράσης ως προς τον τρόπο διαμόρφωσης της πολιτικής θεματικής της διάταξης αλλά  και τις δυνατότητες αλλαγής ή όχι της δημόσιας δράσης ως προς τα προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει.

Το τι ορίζεται κάθε φορά ως πρόβλημα αποτελεί πολιτικό διακύβευμα και  διαμορφώνεται έτσι η ατζέντα της  δημόσιας πολιτικής, η συγκρότηση της , η εφαρμογή των συγκεκριμένων κάθε φορά μέτρων πολιτικής και έτσι η πολιτική-κοινωνική διαδικασία διαμορφώνει και μεταβάλλει κάθε φορά   δημόσιες πολιτικές με την σύμπραξη ενδοδιοικητικών και εξωδιοικητικών φορέων οι οποίοι καθίστανται παράγοντες αλλαγής των δημόσιων πολιτικών είτε είναι ομάδες συμφερόντων, είτε είναι ισχυροί οικονομικοί όμιλοι και διαμορφωτές δημόσιας πολιτικής στο σήμερα μέσα σε ένα πλαίσιο παγκοσμιοποίησης και εξευρωπαϊσμού και της δομικής ανεπάρκειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρόκειται για πρόβλημα δημοκρατικής νομιμοποίησης και θεσμικής ολοκλήρωσης.

Η έννοια του δημόσιου και γενικού συμφέροντος, της συλλογικής οντότητας, χρησιμοποιείται συχνότερα τελευταία στην νομολογία των εθνικών μας δικαστηρίων κατά τον έλεγχο της συνταγματικότητας των νόμων, σε συνάρτηση με τον  Έλληνα νομοθέτη ο οποίος προσαρμόστηκε στις διεθνείς και ευρωπαϊκές πιέσεις και μετατοπίζει την πολιτική του σε διάφορους τομείς.

Προσεγγίζοντας τον πολιτικό λόγο ,τις πρακτικές της διοικητικής μεταρρύθμισης μας ενδιαφέρει να αντιληφθούμε τί κάνει το κράτος, τι επιδιώκει με συγκεκριμένα μέτρα πολιτικής του και τί επιτυγχάνει . Αξιοσημείωτη είναι  η ανάλυση των πολιτικών  είτε από την όψη της λογοθετικής στροφής ,η προβληματοποίηση , η ανάλυση των ερμηνευτικών πλαισιώσεων ,η αφηγηματική ανάλυση και η ανάλυση πολιτικών από πρακτικές από-πολιτικοποίησης και εμφανίζεται πρόβλημα δημοκρατικής νομιμοποίησης .

Οι δημόσιες πολιτικές διαμορφώνονται για να λύνουν δημόσια προβλήματα πραγματώνοντας  ιδιαίτερες πολιτικές για την αντιμετώπισή τους. Η εκάστοτε κυβέρνηση προσπαθεί να βρει τρόπους να πετύχει κάθε φορά τις δημόσιες πολιτικές της.

Κριτής είναι σε κάθε εποχή ο πολίτης, ο διοικούμενος, η ίδια η εκάστοτε κοινωνία, η οποία από την αρχαιότητα, από το πρώτο κύτταρο εμφάνισης της μέχρι και σήμερα, άλλοτε αναλύει τις πολιτικές θετικά και άλλοτε αρνητικά.  Άλλοτε τις ακολουθεί, τις αποδέχεται , τις επικροτεί και άλλοτε τις αμφισβητεί ,τις επικρίνει και τις τιμωρεί μέσω του δικαιώματος της ψήφου. Σημαντικό όμως είναι η κοινωνία κατά τον χρόνο της κρίσης των ανωτέρω πολιτικών να διακατέχεται από ικανότητα διάκρισης και ελευθέρα βούληση ανεπηρέαστη χωρίς προπαγάνδες και παθολογία στη σκέψη που να εμφανίζει την  αποπολιτικοποίηση ως παθητική αντιπολιτική και αρνητικό ψυχικό ρήγμα.

Η λέξη “ιδιώτης” προερχόμενη  από την αρχαιοελληνική λέξη ἰδιώτης, χαρακτήριζε το εγωιστικό άτομο που δεν προσέφερε με την εργασία του στην κοινωνία και δεν συμμετείχε στα κοινά. Με το χρόνο κατέληξε να είναι συνώνυμο της λέξης ανόητος “idiot”.

Συχνά και ιδιαιτέρως στις μέρες μας  παρατηρείται η σύγχυση σκέψεων εάν ένα φαινόμενο που συναντάμε είναι πολιτικό ή όχι και περεταίρω σκέψη εάν εσκεμμένα ή μη παρουσιάζεται ως μη πολιτικό, και εάν τούτο είναι ή όχι στόχος του ίδιου του καπιταλιστικού συστήματος.

Αυτό όλο εγκυμονεί κινδύνους στην αποσύνδεση των πολιτών από τα κέντρα λήψης αποφάσεων. Επίσης η αποσύνδεση από την πολιτική και η αποστροφή στο πρόσωπο ενός χαρισματικού ηγέτη του  Μαξ Βέμπερ διευρύνει το χάσμα και το κενό του πολίτη από την δημοκρατία.

H γέννηση μία νέας τάξης πραγμάτων, η επικράτηση μιας παγκόσμιας αλλά και τοπικής ολιγαρχίας που θα αποφασίζει για όλους αλλά θα εξυπηρετεί τα συμφέροντα των λίγων, των προνομιούχων εις βάρος των πολλών, η καταστρατήγηση των ατομικών και κοινωνικών συνταγματικών δικαιωμάτων μέσα από πρακτικές από-πολιτικοποίησης , η εξίσωση των δεξιών κομμάτων και πολιτικών με τα αριστερά οδηγούν σε απαξίωση της πολιτικής ζωής, σε αδιαφορία ,αποχή από εκλογές, προώθηση του ατομικισμού ή αναδίπλωση στη μικρή κλίμακα  σχέσεων και κατάπτωση της συλλογικότητας ,αιμορραγία της αξιοκρατίας και της συλλογικότητας, αποχρωματισμό ιδεολογικής ταυτότητας  και αποϊδεολογικοποίηση των πάντων.

Εκτός από το φυσικό πρόσωπο η ίδια η δημόσια διοίκηση κατά πόσον υπήρξε πολιτικοποιημένη ή όχι. Συχνά ακούγεται ότι απέτυχε να διαμορφώσει σχέση εμπιστοσύνης και εκτίμησης με την κοινωνία ,σχέση πολιτών και διοικητικού συστήματος, ότι παραδόθηκε σε αλλοτριωτικό κομματισμό ευθυνόφοβη  και έπαψε να είναι υπηρέτης του λαού.

Το ίδιο συνέβη βέβαια με την ορθόδοξη ή καθολική εκκλησία ως αυτοκέφαλη εκκλησιαστική εξουσία και την θρησκεία ως πολιτιστικό σύστημα απόψεων και καθημερινών πρακτικών ιερών κειμένων τα οποία συνδέουν τους ανθρώπους με υπερφυσικά.

Από τους πρώτους μετανάστες, Εβραίος  ο Ιησούς  Χριστός κήρυκας, διδάσκαλος και ηγέτης, από τους μεγαλύτερους σοσιαλιστές και κοινωνικούς αναμορφωτές, απεσταλμένος να ελευθερώσει το έθνος του Ισραήλ, δεν άργησε να εδραιώσει συνταγματικά δικαιώματα όπως την ισότητα των δύο φύλων με την θετική και αρνητική του μορφή, τυπικής και ουσιαστικής ως αμυντικό και προστατευτικό δικαίωμα με « ταυτόχρονη συνταγματική καθιέρωση αντικειμενικής αρχής και θεμελιώδους δικαιώματος» (Βλ.  ∆ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Α. Γ., Παραδόσεις Συνταγματικού ∆ικαίου ΙΙΙ, Θ ́έκδοση, Αθήνα 2001, σελ.    954  και ∆ΑΓΤΟΓΛΟΥ Π. ∆., Συνταγματικό ∆ίκαιο, Ατομικά ∆ικαιώματα, ΤόμοςΒ ́, Αθήνα-Κομοτηνή 1991, αρ. περ.  1356) στο νόμο,  μέσα από τον λιθοβολισμό της πόρνης (Η συνταγματική κατοχύρωση της αρχής της ισότητας των φύλων –το άρθρο 4 παρ.  2 Συντάγματος) .

Ως αντιστάθμισμα των διακρίσεων και πλήρη κοινωνική ενσωμάτωση των γυναικών  τέθηκαν θετικά μέτρα όπως η δημιουργία θέσεων εργασίας γυναικών σε ανώτερες θέσεις των οργάνων διοίκησης του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, ποσοστιαία συμμετοχή γυναικών σε υπηρεσιακά συμβούλια και ψηφοδέλτια κομμάτων. Άρα παρατηρούμε τροποποίηση της διαδικασίας επιλογής (Entscheidungsquoten).Από το ανωτέρω  συνταγματικό δικαίωμα απορρέει συν τοις άλλοις  και η ισότητα στην εργασία.

Αλλά έντονα επηρεασμένος και ο ποινικός κώδικας  από τον Ιησού ,μας εμφανίζει το δαχτυλικό αποτύπωμα του Ναζωραίου μέσω της επιταγής του στο κατά Μάρκον Ευαγγέλιο  «καὶ δευτέρα ὁμοία, αὕτη· ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς ἑαυτόν. μείζων τούτων ἄλλη ἐντολὴ οὐκ ἔστι», στο άρθρο  307ΠΚ –  Παράλειψη λύτρωσης από κίνδυνο ζωής. «Όποιος με πρόθεση παραλείπει να σώσει άλλον από κίνδυνο ζωής αν και μπορεί να το πράξει χωρίς κίνδυνο της δικής του ζωής ή υγείας, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι ενός έτους».

Η αποχή και έλλειψη εμπιστοσύνης από πολιτική και θρησκεία αποδυναμώνει το άτομο, το περιθωριοποιεί, το απογυμνώνει από ελπίδα και πίστη για παρόν και μέλλον. Και μέσω αυτής της διαδικασίας ταλαντεύεται η ίδια η δημοκρατία και η πίστη στη μεταφυσική τη φιλοσοφική έρευνα μη εμπειρικού χαρακτήρα για τη φύση της υπάρξεως χωρίς «ανίστημι» πολιτικό ή πνευματικό για τον άνθρωπο.

Η έννοια «κρίση» είναι αντικείμενο της έννοιας «πολιτικό σύστημα».

Η κρίση πολιτικού συστήματος και πολιτικής αντιπροσώπευσης τρέφει την ακροδεξιά σε Ευρώπη και Ελλάδα , η υποκατάσταση λειτουργιών του πολιτικού συστήματος από  τα ΜΜΕ και δημοσκοπικές έρευνες.

Εάν είναι ανόητος ο καθηγητής των μαθηματικών, ως επιστήμη τα μαθηματικά  δεν πρέπει να θεωρηθεί ότι είναι ένα ανόητο μάθημα , και εάν τα πρόσωπα που ενσαρκώνουν την πολιτική σκακιέρα είναι διεφθαρμένα δεν σημαίνει ότι ο θεσμός της δημοκρατίας είναι ένα ανάπηρο δημιούργημα. Εάν ο ιερωμένος είναι ανάξιος δεν σημαίνει ότι η διδασκαλία του Ιησού Χριστού είναι υποκριτική. Και η άσκηση της πολιτικής δεν πρέπει να οδηγεί στην από-πολιτικοποίηση.

Τις μέρες μας μηδενίζονται και αποδυναμώνονται  τα επιτεύγματα της μεταπολιτευτικής περιόδου και  ευνοείται  η δικαστικοποίηση της πολιτικής διαμάχης. Ο άνθρωπος αρχίζει να συνδέεται με τον ατομικισμό ως άμυνα απέναντι στον κυνισμό ,όχι από αναισθησία.

Η πολιτική  απόεπένδυεται και αποπολιτικοποιείται όταν ασκείται έξω από τον φυσικό της χώρο που δεν είναι άλλος από τον δημόσιο χώρο.

Έντονη η σύνδεση  πολιτικού οικονομικού οφέλους  με  εξουσία. Πλέον τα ΜΜΕ είναι παραγωγοί εξουσίας ως ιδιωτικά πεδία συμφερόντων κατίσχυσης της αυταξίας της δημοκρατίας μέσω κομματικών τακτικών με αποτέλεσμα την  χειραγώγηση πολιτικής βούλησης μέσω χρωματισμένων-χρηματισμένων ειδήσεων.

Ιδιωτικά συμφέροντα καθορίζουν την άσκηση πολιτικής εξουσίας και η πολιτική ιδιωτικοποιείται και οι πολιτικές διαδικασίες τείνουν να ιδιωτικοποιηθούν. Ιδιωτικοποίηση της πολιτικής είναι με άλλα λόγια το πέρασμα από την δημοκρατία στην ολιγαρχία, από τους πολλούς στα συμφέροντα των λίγων. Αυτό σημαίνει  χειραγώγηση της πολιτικής από πελατειακά δίκτυα.

Αυτή η πολιτική υποαντιπροσώπευση είναι εργαλείο της ακροδεξιάς. Ιδιωτικοποιούμενη πολιτική αρχίζει να ταυτίζεται με την οικονομία. Υπερχειλίζεται η οικονομία στην πολιτική και την απογυμνώνει από το ένδυμα της δημόσιας σφαίρας. Εξαθλιωμένα τμήματα της κοινωνίας συνδέονται με την ακροδεξιά έχοντας χάσει την πίστη τους στην πολιτική, στην δημοκρατία.

Ο προβληματισμός μας εστιάζεται έντονα στο εάν αυτή η απο-πολιτικοποίηση και  αποιδεολογικοποίηση που όλο αυξάνεται με ταυτόχρονη αύξηση του ατομικισμού-κυνισμού με κρίση της δημοκρατίας και της αντιπροσώπευσης, οποιαδήποτε στιγμή θα μπορούσε να μετατραπεί σε αντιδημοκρατικό εθνικισμό.

Λύση και αντίδοτο για τον εθνικισμό είναι η άσκηση κοινωνικής πολιτικής με εισοδήματα και επιδόματα Αλληλεγγύης κοινωνικά μερίσματα για ανέργους και  παιδιά και κοινωνικά ευπαθείς κατηγορίες ανθρώπων και κοινωνικών στρωμάτων προκειμένου να  μην αναζητήσουν ελπίδα και να μην εκφράσουν οργή στην δημοκρατία και πρόχειρο έρωτα στην ακροδεξιά, με μέτρα στήριξης της δημόσιας δωρεάν υγείας και μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης και δημοκρατική μεταρρύθμιση του πολιτικού συστήματος.

Ας ανακαθορίσομε και ας ανακατανέμουμε  τις  κοινωνικές διακυβεύσεις υπέρ των αδυνάμων  και μεσαίων στρωμάτων της ελληνικής κοινωνίας.

Ας ευχηθούμε όλοι με πίστη και ταπείνωση στην επαναπολιτικοποίηση της πολιτικής.

 

Ο Νίκος Στιβακτάκης

είναι Δικηγόρος Ηρακλείου

Μέλος Ένωσης Ελλήνων ποινικολόγων

Πολιτικός επιστήμονας